Ik had ooit een leuke opdracht: live tekenen tijdens een workshop met fijne mensen die zich bezig houden met de grote maatschappelijke opgaven van ons land. Denk aan huiselijke geweld, stikstof, regionale energie strategieën en maatschappelijke dienstplicht. Ze gingen met elkaar in gesprek over dilemma’s. Niet zomaar in gesprek Nee, ze voerden een socratisch gesprek. Gebaseerd op de socratische methode, de vroedvrouwmethode. En dat is op z’n zachtst gezegd interessante materie.

Een socratisch gesprek is een denkgesprek waarin je onderzoekt wat je denk en waarom. Centraal staat een dilemma van een van de deelnemers aan het gesprek. Deze wordt als een ui afgepeld om tot de kern te komen. Het hittepunt. En over deze kern kun je dan verder praten en eventueel tot oplossingen komen. Het klinkt appeltje-eitje maar niets is wat het lijkt…

Eerst even iets over Socrates. Hij liep regelmatig over de markt van Athene om de overtuigingen van sofisten (de consultants van toen) ter discussie te stellen. In zijn optiek verwerf je een inzicht niet door het voorgeschoteld te krijgen maar door zelf te denken. En dat denken verscherp je door vragen te stellen, voorbeelden te laten geven en ervaringen analyseren. En hij kon er wat van hoor die Socrates. Hij werd niet voor niets ‘de horzel’ genoemd.

Deelnemers aan een socratisch gesprek werken intensief samen. Ze stellen vragen en stellen daarbij hun eigen ideeën en oordelen uit. De denkkaders en de betekenissen van de vraagsteller staan immers centraal. Luisteren in de taal van de ander. En dat is best een ding. Want vaak denken we de oplossing al te hebben. Willen we advies geven. En vinden dat we het beter weten. Bovendien wil je doorgaans snel. En als je dat állemaal wilt, dan is één ding duidelijk: luisteren kun je dan niet meer. Je luistert dan namelijk niet om te weten, maar om te laten zien dát je weet. Kortom: je komt zo dus niet tot de kern van het dilemma van de vraagsteller. Stilzwijgende wijsheid is nodig, zodat je de juiste vragen kunt stellen. Om uiteindelijk het hittepunt te vinden waar mee aan de slag gegaan kan worden.

Een socratisch gesprek gaat over iedereen. Het zet de deelnemers aan tot reflectie op het eigen luisteren, de eigen waarden en het eigen gedrag. Deelnemen aan socratische gesprekken zijn dus een vorm van persoonlijke ontwikkeling.

De socratische methode is een kwestie van heel veel oefenen en van mindset. Een socratisch gesprek vraagt van de deelnemers het beheersen van de socratisce techniek én een socratische houding.

Wat heb ik toch leuk werk. Meekijken, meetekenen en meeleren met fijne mensen die ergens voor staan. Uiteenlopende thema’s, interessante materie, mooi organisaties. Blij ei ben ik.
Meer lezen over visuele communicatie? Lees dan hier verder.