De Kleine Prins. Ik ben fan. Enorm. Het is een verhaal dat je je hele leven kunt blijven lezen. Je zult er telkens weer nieuwe dingen in ontdekken. Een bijzonder verhaal met verschillende lagen. Een boek voor kinderen én volwassenen. Knap!

Buitenaards
Gevechtspiloot Antoine de Saint-Exupéry schreef en illustreerde het verhaal in de tweede wereldoorlog, in 1942. Het verhaal gaat over een piloot die met zijn vliegtuig neerstort in de woestijn. Daar ontmoet hij een jonge buitenaardse prins, die hem van alles vertelt over het leven op zijn planeet én daarmee over het leven in het algemeen. Het boek werd gepubliceerd in 1943. Anderhalf jaar later kwam Saint-Exupéry om het leven tijdens een militaire actie boven de Middellandse Zee. Het enorme succes van zijn boek heeft hij dus niet meegemaakt.

Wijsheden
Ik las het boek voor het eerst toen ik op de middelbare school zat. Lezen voor je lijst… ik vond het wel leuk eigenlijk. Het verhaal van Le Petit Prince was kort én had plaatjes. En daar heb ik iets mee 😉. Ruim twintig jaar geleden kreeg het boek een diepere betekenis voor mij. En dat is niet verwonderlijk: het boek zit vol met wijsheden en levenslessen en die kwamen toen op het goede moment. Ik noem er een paar, en je zult er vast een aantal herkennen:

• Enkel met het hart kun je echt zien. Het wezenlijke is onzichtbaar voor het oog.
• Taal is een bron van misverstanden.
• Alleen kinderen weten waar ze naar op zoek zijn.
• Volwassenen begrijpen de dingen niet uit zichzelf. Het is vermoeiend voor kinderen om ze altijd maar uit te blijven leggen hoe de dingen écht werken.
• Alle volwassenen waren eerst kinderen, maar niet veel van hen herinneren het zich.
• Als je een schip wil bouwen, roep dan geen mannen bij elkaar om hout te verzamelen, het werk te verdelen en orders te geven. In plaats daarvan, leer ze verlangen naar de enorme eindeloze zee.
• Er bestaat geen winkel waar je vriendschap kunt kopen.
• Alle mensen bezitten de sterren. Maar ze betekenen niet voor iedereen hetzelfde.
• “Het is een beetje eenzaam in de woestijn”. “Het is ook eenzaam wanneer je onder de mensen bent”, zei de slang.

Punt
En dan de tekeningen! Oorspronkelijk maakte Saint-Exupéry aquarellen in bruintinten. In de eerste druk werd al gebruik gemaakt van meer heldere tinten. En dát is voor mij Le Petit Prince: Lichtgroen pakje, rood strikje. Punt.

Coronagriezel
Later volgden er moderne versies, ook in 3D. Wat mij betreft een pittig soort van jammer en ook een kwestie van smaak. Maar laat het duidelijk zijn: kom je aan Le Petit Prince, dan kom je ook een beetje aan mij… Op 3 oktober jl. schrok ik dan ook toen ik de Volkskrant op tafel legde voor een ochtendje uitgebreid lezen. Op de cover en ook op andere pagina’s zag ik mijn eigen Kleine Prins. Niet op zijn planeet met vulkanen, maar op een grote coronagriezel. Ik zag mijn held met een zwaard delen van zijn planeet afhakken. En het soms gebruikte ‘gijsblauw’ was nu pikzwart.

What happened?
Het deed me wat. En ik vroeg me tegelijkertijd af of je zomaar een tekening van iemand anders mag ‘aanpassen’ (ik zal het netjes houden)… er is toch zoiets als intellectueel eigendom? En juist en ook déze tekeningen zullen toch wel beschermd zijn?

2045
Ik googelde wat en kwam tot bijzondere ontdekkingen. Zo las ik dat normaal gesproken het auteursrecht op teksten en illustraties 70 jaar na de dood van de maker komt te vervallen. Niet gek dus dat er na 2015 allerlei ‘bijzondere’ varianten op de oorspronkelijke Kleine Prins werden gepubliceerd. Het bijzondere is dat het in Frankrijk een tikkeltje anders geregeld is. Want daar is een wet die zegt dat in uitzonderlijke gevallen een auteursrecht langer kan duren. En laat dat nou net het geval zijn voor Antoine de Saint-Exupéry. Zijn auteursrecht vervalt daarom in 2045.

Juridische antwoorden
En daar zat ik dan. Met antwoorden, maar ook met vragen die ik eerder niet had. Gelukkig ken ik Diana van Anchor Intellectual Property en zij kon mij heel rap een toelichting geven op een aantal kwesties. De eerdergenoemde speciale wet geldt alleen in Frankrijk. In de rest van de wereld, inclusief Nederland, is De Kleine Prins nu in het publiek domein gevallen en auteursrechtvrij te gebruiken. Het staat de Volkskrant dus vrij om de tekeningen te gebruiken en óók om deze tekeningen naar eigen believen te bewerken. Het is juridisch toegestaan. Of het smaakvol is, is niet aan juristen en dus niet relevant in deze.

Omzeilen
Ze wist er nog aan toe te voegen dat de erfgenamen van Saint-Exupéry verschillende Europese merken hebben geregistreerd voor LE PETIT PRINCE voor allerlei producten en diensten. Hiermee lijken ze een poging te doen om het verlopen auteursrecht alsnog te omzeilen. Dat is juridisch niet in de haak, volgens Diana. Mijn advies: hou Anchor Intellectual Property in de gaten; Diana gaat hier wellicht nog eens induiken.

Geen gedoe
En dan een stapje verder. Want als ik dit stukkie wil schrijven, wil ik natuurlijk de ‘aangepaste’ (ik blijf nog steeds netjes) laten zien. Zodat jullie zien wat ik bedoel. Maar mag ik dat eigenlijk wel? Ik hou van reuring, maar niet van gedoe. Diana vertelde me dat de bewerker van andermans werk (in dit geval de Volkskrant) zelf ook weer een eigen auteursrecht kan krijgen op de bewerking. Dan moet die bewerkte tekening zelf wel voldoende origineel zijn. Hiervoor is nodig dat de bewerker zijn eigen creativiteit in de bewerkte tekening heeft gestopt. Maar hoe je die eigen creativiteit meet, is dan weer ingewikkeld. De wijzigingen die de Volkskrant zullen voor mij persoonlijk ingrijpender zijn dan voor een jurist. De vulkanen zijn nu weliswaar ineens verworden tot Corona-uitsteeksels maar verder is de oorspronkelijke tekening ongewijzigd.

Pfieuw
Dat bracht mij weer op een anders issue: ga ik het erop wagen? Ga ik het risico nemen de afbeeldingen van de Volkskrant te gebruiken? Gelukkig kon Diana mij geruststellen. Want wat blijkt? Zelfs als de Volkskracht wel een eigen auteursrecht zou kunnen claimen op de bewerkte tekening, dan mag ik deze tekening gewoon gebruiken. Want dat valt onder het (beeld)citaatrecht. Ik wil de tekening graag plaatsen omdat het bijdraagt aan de inhoud van deze Mindfood. En dat is juridisch toegestaan mits ik de naam van de bron noem, en dat heb ik nu al een aantal keren gedaan: de Volkskrant.
Diana adviseerde me overigens ook nog om de tekening van de Volkskrant niet zelf weer te wijzigen. Ik zou niet (meer) durven….

Ik laat het hierbij. Rest mij alleen nog te zeggen: Lees Dat Boek. En geniet van de originele tekeningen.